Nằm sâu dưới ngọn đồi ở giữa lãnh thổ Trung Quốc, bao quanh bởi hào chứa đầy thủy ngân chính là ngôi mộ bí ẩn của hoàng đế khét tiếng một thời Tần Thủy Hoàng.
Dù nằm đó hơn 2.000 năm, sau khi mất vào ngày 10 tháng 9 năm 210 trước Công nguyên (CN), hoàng đế đầu tiên của Trung Quốc vẫn tránh được mọi sự can thiệp phiền toái từ hậu nhân. Ngôi mộ được cho là nắm giữ mọi câu trả lời về những bí mật chưa có lời đáp của lịch sử, nhưng cho đến nay vẫn chưa có người hiện đại nào từng quan sát được bên trong nơi này, và điều đó không chỉ phụ thuộc vào chính quyền Bắc Kinh mà còn là về mặt khoa học.
 
Lăng của Tần Thủy Hoàng được khai phá hết sức cẩn thận để tránh hủy hoại không đáng có - Ảnh: AFP.

Tần Thủy Hoàng sinh vào năm 259 trước CN, ghi danh vào lịch sử với công lao thống nhất Trung Hoa từ 6 nước chư hầu, chấm dứt hơn 200 năm chiến tranh và loạn lạc. Khi chết, Tần Thủy Hoàng được chôn trong một lăng mộ phức tạp nhất từng được xây dựng ở Trung Quốc. Nằm ở phía bắc núi Ly Sơn, tỉnh Thiểm Tây, nó là một khối kiến trúc chìm dưới đất đầy phức tạp, chứa mọi thứ hoàng đế cần cho “cuộc sống” sau khi chết. Người Trung Hoa cổ đại, cũng như nhiều nền văn hóa khác, bao gồm cả người Ai Cập, đều cho rằng những vật dụng, thậm chí cả người bị chôn cùng với người chết sẽ theo người đó xuống chốn tuyền đài. Tuy nhiên, thay vì chôn theo các đội quân, cung nữ, thái giám, hoàng đế họ Tần quyết định dùng tượng đất sét thay thế.
Vào năm 1974, một số nông dân đang đào giếng gần Tây An đã ngạc nhiên khi tìm thấy một trong những phát hiện chấn động nhất trong lịch sử khảo cổ. Sau tượng binh sĩ bằng đất với kích thước như người thật đầu tiên, họ khám phá ra một đội quân với hàng ngàn tượng khác, với mỗi tượng mang đặc điểm riêng, từ quần áo, tóc tai và nét mặt. Trong gần 4 thập niên, các nhà khảo cổ học làm việc liên tục tại nơi này. Cho đến nay, họ tìm được khoảng 2.000 tượng binh sĩ, nhưng giới chuyên gia ước tính phải có hơn 8.000 tượng tổng cộng. Tuy nhiên, các nhà khoa học vẫn chưa chạm đến ngôi mộ trung tâm, nơi có cung điện chứa xác Tần Thủy Hoàng.
“Quả đồi lớn, nơi vị hoàng đế được chôn - chưa có ai từng chạm đến được”, NBC News dẫn lời chuyên gia khảo cổ Kristin Romey, cố vấn cho cuộc triển lãm chiến binh đất sét ở thành phố New York. Theo ông, một phần do người Trung Quốc kính trọng tiền nhân, nhưng lý do lớn hơn là chưa có công nghệ nào trên thế giới hiện có thể xâm nhập và khám phá nơi này. Khi khai phá lăng mộ của vua Tut ở Ai Cập vào năm 1922, giới khoa học gia thời đó phá tan nát không biết bao nhiêu là thông tin quý báu do kỹ thuật khảo cổ vào thập niên 1930, và nhiều ví dụ khác nữa. Trở về trường hợp của Trung Quốc, việc khai quật phần mộ chính hay không phụ thuộc vào chính quyền nước này. Khi đào những tượng đầu tiên cách đây gần 40 năm, lớp ngoài của tượng tróc ngay lập tức khi bị phơi ra ánh sáng, nhưng nay mọi thứ đã đâu vào đấy sau khi giới chuyên gia tìm được cách bảo quản tượng.
Các sử gia thời xưa từng ghi chép Tần Thủy Hoàng tạo ra một vương quốc và cung điện dưới lòng đất, với vòm lăng mộ bắt chước bầu trời đêm, và ngọc trai làm tinh tú. Hiện tượng cung nữ vẫn chưa được tìm thấy, dù các chuyên gia cho rằng chúng nằm đâu đó trong lăng. Và mộ Tần Thủy Hoàngđược cho là bao quanh bởi những dòng sông thủy ngân lỏng, được người thời xưa tin rằng có thể nắm giữ sự bất tử. Cũng có báo cáo cho rằng hoàng đế chết vì nuốt thủy ngân với hy vọng trường sinh, khiến họ Tần qua đời khi mới 39 tuổi, để lại vương quốc rộng lớn cho con cái hủy hoại. Cũng chính vì nghi ngờ trên mà các nhà khảo cổ học ngại ngần chưa dám động đến phần trung tâm của lăng, và cân nhắc những thiệt hại có thể khi xâm nhập vào địa phận của hoàng đế cổ xưa. “Nói cho cùng khảo cổ học là môn khoa học tàn phá. Bạn phải hủy hoại đối tượng để có thể nghiên cứu chúng”, Romey kết luận